แม่ครูลำจวน ศรีกัญชัย(แม่ครูลำจวน เมืองป๊าว) ศิลปินซอพื้ยเมืองล้านนา เพชรราชภัฏ – เพชรล้านนา ด้านซอพื้นเมือง สาขาศิลปะการแสดง ประจำปี 2550

ลำจวน ศรีกัญชัย ศิลปินแห่งชาติ พ.ศ. 2560 นักร้องเพลงพื้นเมืองล้านนา นักร้องเพลงซอที่มีผลงานอย่างแพร่หลายในจังหวัดเชียงใหม่ และจังหวัดใกล้เคียง จนได้รับการยกย่องเป็นบุคคลดีเด่นทางวัฒนธรรมของจังหวัดเชียงใหม่ ในปี พ.ศ. 2533

ประวัติของลำจวน ศรีกัญชัย

ลำจวน ศรีกัญชัย (นามสกุลเดิม จันทรา) เกิดเมื่อวันที่ 12 มกราคม พ.ศ. 2500 ที่บ้านป่าไหน่ ตำบลป่าไหน่ อำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่ บิดาชื่อนายวงค์ มารดาชื่อนางจันทร์ จันทรา อาชีพ ทำนาทำสวน มีพี่น้องจำนวน 6 คน ได้แก่ นางไกรวัลย์ นายศรีทน นางลำจวน นายบุญส่ง นางเพ็ญจันทร์ และนายจิตนา จันทรา นางลำจวน ศรีกัญชัย สมรสกับ ร.อ.วัชระ ศรีกัญชัย อาชีพรับราชการ มีบุตรจำนวน 1 คน คือ นางสาวพัชรพร ศรีกัญชัย

ประวัติการศีกษา พ.ศ. 2512 จบการศึกษาระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 โรงเรียนบ้านป่าไหน่ ตำบลป่าไหน่ อำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่

นางลำจวน ศรีกัญชัย ได้สร้างผลงานการแสดงซอให้เป็นที่ประจักษ์ต่อสาธารณชนมาโดยตลอด และยังเป็นศิลปินที่สังคมยอมรับในความสามารถการแสดงซอ บางครั้งก็ซอคู่กับพ่อครูเรวัฒน์ พรมรักษ์ และพ่อครูบุญศรี รัตนัง เวลาว่างจากการแสดงก็จะทบทวนบทซอและสอนลูกศิษย์อยู่ที่บ้าน หากมีหน่วยงานหรือโรงเรียนใดเชิญให้ไปถ่ายทอดความรู้ก็ยินดีที่จะไปโดยไม่คิดหวังสิ่งใดตอบแทน คติประจำใจ “อยู่หื้อเปิ้นเสียดาย ต๋ายหื้อเปิ้นเล่าไว้”

นายลำจวน ศรีกัญชัย เสียชีวิตด้วยโรคมะเร็ง เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม 2561

การทำงานของลำจวน ศรีกัญชัย

เมื่อเรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 แล้ว เนื่องจากเป็นคนที่มีความสนใจในการขับซอมาตั้งแต่เด็ก คือ ได้ฟังจากวิทยุในงานบวชนาคเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2514 ที่วัดมะเกี๋ยง ตำบลสันทราย อำเภอพร้าว และมีศิลปินรุ่นเยาว์แสดงการขับซอพื้นเมือง มีโอกาสฟังซอเป็นครั้งแรก รู้สึกชอบการขับซอมาก จึงอยากเรียนการขับซอ คุณพ่อจึงนำมาฝากเป็นลูกศิษย์กับแม่ครูคำปัน เงาใส ซึ่งตอนนั้นอายุ 13 ปี โดยอยู่กินที่บ้านแม่ครูตลอด ได้ช่วยแม่ครูทำงานบ้านทุกอย่าง ตั้งแต่ตักน้ำ เลี้ยงหมู ทุกวันต้องตื่นตั้งแต่ตี 4 ไปขายปลาร้าให้แม่ครู และขณะที่ทำงานให้แม่ครูก็ท่องตำราไปด้วย อยู่กับแม่ครูได้ประมาณ 2 – 3 ปี พอเรียนรู้ทำนองได้เกือบทุกทำนอง แม่ครูก็ทดสอบด้วยการรับงานแสดงในนาม “ลำจวนป่าไหน่” ปรากฏว่าคนดูได้ฟังและดูลีลาการขับซอต่างก็ติดใจชอบในความสามารถ จึงมีงานแสดงมากมาย จนถึงปีพ.ศ. 2516 พ่อครูบุญตัน วังปาน ซึ่งเป็นศิลปินที่มีชื่อเสียงโด่งดังในขณะนั้นขาดคู่ถ้อง (หมายถึงคนที่ขับซอด้วยกัน การขับซอจะต้องมีสองคน ชายและหญิง เพื่อจะได้ซอโต้ตอบกัน) จึงขออนุญาตจากแม่ครู ซึ่งแม่ครูเห็นว่าเป็นโอกาสที่ลูกศิษย์จะได้แสดงกับศิลปินชื่อดัง จึงได้ฝากให้ไปอยู่กับคุณพ่อศรีนวล เหมืองจี้ ออกแสดงซอกับพ่อครูบุญตัน จนมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักมากขึ้น

ต่อมา ได้เห็นศิลปินรุ่นพี่ออกอากาศทางสถานีวิทยุโทรทัศน์ช่อง 8 ลำปาง (ในสมัยนั้น) อยากจะแสดงละครซอ จึงขอลาออกจากคณะบุญตันมาอยู่กับคณะลูกแม่ปิง ตอนนั้นมีคุณพ่อบุญมี ใจสงวนเป็นหัวหน้า มีโอกาสซอคู่กับพ่อครูดวงจันทร์ วิโรจน์ ต่อมาได้พบกับพ่อครูบุญศรี รัตนัง มีโอกาสได้ขับซอคู่กับครูบุญศรี รัตนังมาโดยตลอด มีโอกาสบันทึกทั้งเทป ซีดี และวีซีดีมากมาย ไม่เฉพาะงานซอเท่านั้น ยังมีโอกาสได้ร้องเพลงลูกทุ่งพื้นเมือง เช่น เพลงไอ่มอยขี้ใส่เตี่ยว เพลงวอ 2 วอ 8 เพลงอี่หน้อยลูกป้อ เมียบ่ฮู้ใจ๋ เมียเฮาเปลี่ยนไป๋ ขี้เมาสามช่า เป็นต้น

เมื่อประมาณ ปี พ.ศ. 2537 พ่อครูบุญศรี รัตนัง ประกาศเลิกซอ จึงมาซอคู่กับพ่อครูเรวัฒน์ พรมรักษ์ จนถึงปัจจุบัน นอกจากอาชีพขับซอพื้นเมืองแล้ว นางลำจวนยังประกอบอาชีพเสริมเป็นช่างเสริมสวยอยู่ที่บ้าน และยังเป็นคณะกรรมการสมาคมสืบสานตำนานปี่ – ซอ อีกด้วย

ผลงานของลำจวน ศรีกัญชัย

นอกจากการแสดงสดหน้าเวทีในงานต่าง ๆ เช่น งานบวชนาค งานทานข้าวใหม่ งานปอยหลวง งานฉลองพัดยศ งานขึ้นบ้านใหม่ งานบุญงานกุศลทั่วไป และการบันทึกเทปซีดี วีซีดี บันทึกเทปออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายและสถานีวิทยุโทรทัศน์

ผลงานที่ได้รับการบันทึกเทป มีดังนี้

ซอ ปอยเข้าสังข์ คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอ ดาปอยบวช คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอ ขึ้นบ้านใหม่ คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอ เก็บนก คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง คนไม่เข้าวัด 4 ประการ คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง ถวายพระพร คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง ผัวน้อย / ผัวหลวง คู่กับพ่อครูบุญศรี / พ่อครูดวงจันทร์
ซอเรื่อง ป้อฮ้าง 3 เมีย แม่ฮ้าง 3 ผัว คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง อาชีพร้อยแปด คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง ดำหัวปี๋ใหม่ คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง ผัวเผดเมียยักษ์ คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง ลาปอย คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอเรื่อง แก่หูหวายดายดอก คู่กับพ่อครูดวงจันทร์
ซอคู่เรื่อง บ้านเมืองสมัย คู่กับพ่อครูบุญศรี
ซอคู่เรื่อง แม่ญิง 7 ประการ คู่กับศรียนต์

รางวัลเกียรติประวัติของลำจวน ศรีกัญชัย

• • 1 กรกฎาคม 2542 ได้รับเกียรติบัตรศิลปินพื้นบ้านล้านนา จากอนุบาลเชียงใหม่
  • 3 ธันวาคม 2542 ได้รับเกียรติบัตร ครูการศึกษาพิเศษของแผ่นดิน จากสถาบันราชภัฏเชียงใหม่
  • 22 ตุลาคม 2545 ได้รับใบประกาศเกียรติคุณ กิจกรรมพิธีเปิดสวนสาธารณะและถนนคนเดินดอยสะเก็ด จากเทศบาลตำบลดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่
  • 6 ธันวาคม 2545 ได้รับใบประกาศ การแสดงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านในงาน “สืบฮีตสานฮอย ฮอมปอยขึ้นเฮือนใหม่” จากโฮงเฮียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนา จังหวัดเชียงใหม่
  • 10 พฤศจิกายน 2545 ได้รับเกียรติบัตร งานสืบสานประเพณีวัฒนธรรมล้านนาของวัดธาตุคำ จากวัดธาตุคำ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
  • 9 เมษายน 2545 ได้รับเกียรติบัตรการจัดงานส่งเสริมผลิตภัณฑ์เครือข่ายวัฒนธรรมจากสภาวัฒนธรรม อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่
  • 8 เมษายน 2547 ได้รับเกียรติบัตร การร่วมอนุรักษ์วัฒนธรรมพื้นบ้านล้านนา แสดงซอพื้นเมือง เนื่องในงานทอดผ้าป่าชมรมสืบสานตำนานปี่ซอ จากวัดสหกรณ์ดอยนาง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่
  • 3 พฤศจิกายน 2548 ได้รับเกียรติบัตร การร่วมอนุรักษ์วัฒนธรรมพื้นบ้านล้านนา แสดงซอพื้นเมือง เนื่องในงานทอดผ้าป่าชมรมสืบสานตำนานปี่ซอ จากโรงเรียนบ้านห้วยงูสิงห์ อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน

ชมผลงานของแม่ครูลำจวน ศรีกัญชัย(แม่ครูลำจวน เมืองป๊าว)

ซอสังขารห้า ซอโดย พ่อครูบุญศรี รัตนัง-แม่ครูลำจวน เมืองพร้าว

ซอสังขารห้า ซอโดย พ่อครูบุญศรี รัตนัง-แม่ครูลำจวน เมืองพร้าว
รวบรวมจัดทำเเละเผยเเพร่ โดย วิทวัส ทิโน (บังรอน)
เพื่อเป็นสื่อการศึกษาและเผยเเพร่วัฒนธรรมล้านนาสืบไป

ซอโทษของเหล้า ลำจวน เมืองป๊าว

ซอเกี้ยวสาวบ่ะเก่า เรวัต ลำจวน

ซอโดย ป้อครูเรวัตร แม่ครูลำจวน เพื่อเป็นตัวอย่างในขับซอให้แก่ผู้ที่สนใจ ทำนอง ตั้งเจียงใหม่ ก๋ายเจียงแสน จะปุ และ ละม้าย เกี้ยวสาวแบบ บ่ะเก่า จัดทำโดย สมาคมสืบสานตำนานปี่ซอ แม่ครุบัวซอน ศิลปินแห่งชาติ และ ป้อครู จันตา แต่งกำซอ จ่างปี่โดย สมาชิกในสมาคมปี่ซอ / ป๊อป ทศรรห์ ขอนำมาเผยแพร่ต่อครับ

ซอปี่ พ่อครูเรวัตร แม่ครูลำจวน